By Eric｜FDI News
Dự án hợp tác giữa Tập đoàn Điện lực Hokuriku và Aisin Light Metals không chỉ là một giao dịch điện xanh, mà còn cho thấy sự chuyển hướng chiến lược của các doanh nghiệp Nhật Bản dưới áp lực về chi phí, giảm phát thải carbon và tự chủ năng lượng.
Tại thành phố Imizu, tỉnh Toyama, Nhật Bản, một dự án điện mặt trời tưởng chừng bình thường đang lặng lẽ được triển khai trên một khu đất công nghiệp bỏ trống thuộc sở hữu của nhà sản xuất linh kiện ô tô Aisin Light Metals. Nhưng đây không chỉ là câu chuyện về năng lượng xanh, mà là một cuộc cách mạng âm thầm do các ông lớn ngành sản xuất Nhật Bản dẫn dắt, nhằm đảm bảo sự tồn tại của chính họ và thách thức những gã khổng lồ điện lực truyền thống.
Đây chính là hình ảnh thu nhỏ của xu hướng này: Hợp đồng Mua bán Điện (PPA) theo mô hình “sản xuất tại chỗ, tiêu thụ tại chỗ” do Tập đoàn Điện lực Hokuriku thiết kế riêng cho Aisin Light Metals. Dưới áp lực kép từ việc giảm phát thải carbon trong chuỗi cung ứng toàn cầu và giá điện trong nước tăng vọt, các doanh nghiệp Nhật Bản đang chuyển mình từ vai trò người tiêu thụ điện bị động sang người chủ động hoạch định chiến lược năng lượng. Điều này buộc các công ty độc quyền khu vực như Hokuriku Electric Power phải thay đổi hoàn toàn mô hình kinh doanh hàng thế kỷ của mình.
Chi phí và Cam kết: Cuộc “tự cứu” về năng lượng của ngành sản xuất
Đối với Aisin Light Metals, động lực cốt lõi của thỏa thuận này vô cùng thực tế: chi phí và cam kết. Là một nhà cung cấp quan trọng cho Tập đoàn Toyota, quy trình sản xuất các sản phẩm nhôm của họ là một ngành công nghiệp tiêu tốn nhiều năng lượng điển hình. Kể từ năm 2021, do ảnh hưởng của giá nhiên liệu toàn cầu tăng, giá điện công nghiệp của Nhật Bản đã tăng hơn 30%, trực tiếp ăn mòn lợi nhuận của ngành sản xuất.
“Điều này không chỉ để đạt được mục tiêu ‘trung hòa carbon vào năm 2050’ của chúng tôi, mà còn để có được chi phí điện năng có thể dự đoán và cạnh tranh trong một thị trường biến động mạnh,” một giám đốc điều hành chuỗi cung ứng ô tô Nhật Bản giấu tên cho biết. Hợp đồng dài hạn 20 năm ký kết với Điện lực Hokuriku lần này sẽ cung cấp ổn định khoảng 5,2 triệu kWh điện xanh mỗi năm cho nhà máy của Aisin thông qua các tấm pin mặt trời có công suất khoảng 4,9 megawatt (MW). Động thái này không chỉ đáp ứng một phần nhu cầu điện của chính họ, mà còn là một phản hồi quan trọng đối với các khách hàng hạ nguồn – những gã khổng lồ toàn cầu như Apple và Toyota yêu cầu chuỗi cung ứng phải đạt tiêu chuẩn RE100 (sử dụng 100% năng lượng tái tạo).
Sự chuyển mình của gã khổng lồ: Thách thức “dịch vụ hóa” của ngành điện truyền thống
Bên tham gia cuộc chơi thú vị hơn chính là Tập đoàn Điện lực Hokuriku. Là nhà độc quyền điện lực lâu năm trong khu vực, mô hình kinh doanh truyền thống của họ được xây dựng dựa trên các nhà máy nhiệt điện hoặc thủy điện quy mô lớn, tập trung. Tuy nhiên, khi các khách hàng công nghiệp lớn nhất của mình bắt đầu tìm kiếm sự tự chủ về năng lượng, gã khổng lồ này cũng phải chuyển mình.
Thay vì ngồi nhìn các khách hàng lớn như Aisin tự đầu tư hoặc hợp tác với các nhà phát triển năng lượng mới khác, Điện lực Hokuriku đã chọn cách chủ động tấn công, thành lập công ty con để phát triển, xây dựng và vận hành nhà máy điện mặt trời này. Điều này đánh dấu một sự thay đổi cơ bản: các công ty điện lực không còn đơn thuần là “nhà cung cấp” điện, mà đang chuyển đổi thành “nhà cung cấp dịch vụ” giải pháp năng lượng. Họ tận dụng sự hiểu biết sâu sắc về lưới điện và nguồn tài nguyên đất đai của mình để cung cấp các dịch vụ năng lượng tùy chỉnh cho khách hàng. Chiến lược “phòng thủ tấn công” này đang diễn ra tại các công ty điện lực trên khắp Nhật Bản, khi họ nhận ra rằng nếu không chủ động đón nhận năng lượng phân tán, thứ họ mất trong tương lai sẽ không chỉ là vài hợp đồng, mà là cả thị trường.
“Sản xuất tại chỗ, tiêu thụ tại chỗ” – Một lựa chọn không cảm tính
Cụm từ “sản xuất tại chỗ, tiêu thụ tại chỗ” (chisan-chisho) ở Nhật Bản trước đây thường mang màu sắc ấm áp của việc quảng bá nông sản. Nhưng trong lĩnh vực năng lượng, nó đại diện cho một sự cân nhắc kinh tế và an ninh vô cùng lý trí. Xây dựng cơ sở phát điện ngay cạnh nơi tiêu thụ có thể giảm thiểu tối đa tổn thất điện năng trong quá trình truyền tải và giảm áp lực lên lưới điện chính.
Đặc biệt, sau thảm họa hạt nhân Fukushima năm 2011 và các thảm họa thiên nhiên thường xuyên xảy ra trong những năm gần đây, các doanh nghiệp Nhật Bản đã thấm thía sự mong manh của lưới điện tập trung. Một lưới điện vi mô (microgrid) tại chỗ có nghĩa là khi lưới điện chính gặp sự cố, nhà máy vẫn có khả năng duy trì một phần hoạt động. Giá trị của “an ninh năng lượng” này có thể khó định lượng trên bảng cân đối kế toán ngày nay, nhưng nó là một chính sách bảo hiểm vô hình cho sự phát triển bền vững của doanh nghiệp.
Sự hợp tác này cũng khéo léo tái sinh khu đất bị bỏ trống của Aisin Light Metals do điều chỉnh kinh doanh, biến nó từ một “gánh nặng” thành một “tài sản” tạo ra doanh thu ổn định và giá trị xanh.
Sự thành công của dự án hợp tác này sẽ trở thành phép thử cho các khu vực khác của Nhật Bản. Vấn đề không còn là ‘liệu’ doanh nghiệp có cần điện xanh hay không, mà là ‘làm thế nào’ để có được nguồn điện xanh ổn định và giá cả phải chăng. Khi ngày càng nhiều “Aisin” lựa chọn bỏ qua lưới điện truyền thống và thiết lập mối quan hệ đối tác kiểu mới với các công ty điện lực, bức tranh thị trường năng lượng Nhật Bản có lẽ đang chứng kiến sự tái cấu trúc sâu sắc nhất kể từ sau thảm họa Fukushima.
Người chiến thắng trong tương lai sẽ không còn là gã khổng lồ sở hữu nhiều nhà máy điện nhất, mà là người hiểu rõ nhất cách phục vụ nhu cầu năng lượng của khách hàng. Cuộc chơi năng lượng mặt trời đang diễn ra tại các khu công nghiệp Nhật Bản này cuối cùng sẽ quyết định ai nắm giữ quyền định đoạt về năng lượng trong kỷ nguyên tiếp theo.
