By Eric｜FDI News
Dưới bối cảnh Sở Giao dịch Chứng khoán Tokyo thúc đẩy cải cách, một đại hội cổ đông địa phương đã trở thành hình ảnh thu nhỏ của an ninh năng lượng, tương lai hạt nhân và chủ nghĩa tư bản cổ đông của Nhật Bản
Tại đại hội cổ đông thường niên của Công ty Điện lực Chugoku được tổ chức ở Hiroshima, một cuộc đối đầu được dự báo trước đã diễn ra đúng như kịch bản. Đối mặt với hàng loạt chất vấn từ các cổ đông về tỷ lệ giá trên giá trị sổ sách (P/B) của công ty trong thời gian dài luôn ở mức dưới 1, ban lãnh đạo cuối cùng đã bác bỏ thành công tất cả các đề xuất của cổ đông. Tuy nhiên, chiến thắng này không thể che giấu được vết nứt sâu sắc mà công ty và toàn bộ ngành điện lực truyền thống Nhật Bản đang phải đối mặt – một bên là nhu cầu vốn khổng lồ để quay trở lại với điện hạt nhân, và bên kia là sự thiếu kiên nhẫn ngày càng tăng của thị trường vốn đối với hiệu quả sinh lời.
Đây không chỉ là một tranh chấp về quản trị nội bộ của một công ty điện lực. Cuộc họp tại Hiroshima này thực chất là một biểu hiện cụ thể cho mâu thuẫn cốt lõi của nền kinh tế Nhật Bản đương đại. Trong bối cảnh giá năng lượng toàn cầu biến động và mục tiêu quốc gia về trung hòa carbon vào năm 2050, các công ty dịch vụ công ích truyền thống như Điện lực Chugoku đang bị buộc phải tham gia vào một canh bạc chuyển đổi năng lượng tốn kém. Tuy nhiên, cùng lúc đó, làn sóng “cải cách P/B” do Sở Giao dịch Chứng khoán Tokyo dẫn dắt đang tạo ra một áp lực chưa từng có, yêu cầu các doanh nghiệp “vùng trũng giá trị” này phải ưu tiên lợi ích của cổ đông và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn. Xung đột giữa hai lực lượng này đang trở nên không thể hòa giải.
Tối hậu thư từ thị trường: “Tỷ lệ P/B dưới 1”
“Tại sao giá cổ phiếu của chúng ta lại loanh quanh dưới mức giá trị tài sản ròng trong một thời gian dài? Công ty có kế hoạch cải thiện cụ thể nào không?” Câu hỏi của một cổ đông tại đại hội đã đánh thẳng vào điểm yếu của ban lãnh đạo. Tính đến trước cuộc họp, tỷ lệ giá trên giá trị sổ sách (P/B) của Điện lực Chugoku đã vật lộn ở mức khoảng 0.6 lần trong một thời gian dài, điều này có nghĩa là thị trường định giá công ty thậm chí còn thấp hơn giá trị tài sản trên sổ sách. Dưới sự thúc đẩy của chính sách từ Sở Giao dịch Chứng khoán Tokyo, yêu cầu các công ty niêm yết có P/B dưới 1 phải nộp kế hoạch cải thiện, sự lo lắng của các cổ đông đã bị khuếch đại đến mức chưa từng thấy.
Các đề xuất của cổ đông bị bác bỏ đều có chung một yêu cầu cốt lõi xoay quanh việc “hoàn trả giá trị”: tăng cổ tức, ngừng đầu tư vào các dự án điện hạt nhân mà họ cho là rủi ro. Đằng sau những đề xuất này là một logic đơn giản và trực tiếp của các cổ đông: thay vì đổ tiền vào các dự án khổng lồ với tương lai bất định, thà trả lại ngay cho nhà đầu tư dưới dạng tiền mặt. Lực lượng này đang thách thức từ gốc rễ triết lý kinh doanh truyền thống của các doanh nghiệp Nhật Bản, vốn luôn lấy “sự ổn định” và “dài hạn” làm đầu.
Tấm khiên “Cung cấp ổn định” và canh bạc “Điện hạt nhân”
Đối mặt với chất vấn, câu trả lời của Chủ tịch Điện lực Chugoku, ông Natsuhiko Takimoto, đã tiết lộ trọng tâm chiến lược của ban lãnh đạo. Ông nhấn mạnh rằng, nhiệm vụ hàng đầu của công ty là “đảm bảo cung cấp điện ổn định”, và để giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch nhập khẩu đắt đỏ cũng như đạt được mục tiêu khử carbon, việc khởi động lại tổ máy số 2 của Nhà máy điện hạt nhân Shimane là một lựa chọn “không thể thiếu”. Ban lãnh đạo cho rằng, việc giữ lại lợi nhuận trước mắt là cần thiết để đối phó với biến động giá năng lượng trong tương lai, đầu tư vào khả năng phục hồi của lưới điện, và hoàn thành các công trình đảm bảo an toàn cho nhà máy điện hạt nhân.
Đây là một canh bạc khổng lồ. Việc tái khởi động điện hạt nhân tuy hứa hẹn sẽ giảm đáng kể chi phí nhiên liệu, nhưng cũng đi kèm với các khoản đầu tư cải tạo an toàn khổng lồ, chu kỳ thẩm định kéo dài và nguy cơ phản đối từ công chúng khó lường trước. Đối với ban lãnh đạo, đây là “lựa chọn hợp lý” để đạt được an ninh năng lượng và hiệu quả chi phí; nhưng đối với nhiều nhà đầu tư, đây là một hành động thiếu khôn ngoan khi khóa một lượng vốn lớn vào một tài sản duy nhất và có rủi ro cao.
Sự kết thúc của kỷ nguyên “Cổ đông im lặng”
Mặc dù các đề xuất cuối cùng không được thông qua, cuộc đối đầu gay gắt tại đại hội cổ đông lần này đã đánh dấu rõ ràng sự kết thúc của kỷ nguyên “cổ đông im lặng” ở Nhật Bản. Trong quá khứ, đại hội cổ đông của các công ty Nhật Bản thường được xem như một thủ tục hình thức, nhưng ngày nay, dù là các quỹ hoạt động từ nước ngoài hay các nhà đầu tư cá nhân trong nước, họ đều đã trở nên tích cực và mạnh dạn hơn. Thông qua các đề xuất cổ đông, chất vấn công khai, họ đang đẩy các thành viên hội đồng quản trị trực tiếp ra tuyến đầu của sự giải trình.
“Những gì chúng ta đang thấy là sự thay đổi mang tính cấu trúc trong quản trị doanh nghiệp Nhật Bản,” một nhà quản lý quỹ chuyên về thị trường Nhật Bản bình luận. “Việc ‘hy sinh lợi nhuận ngắn hạn vì sự ổn định dài hạn’, vốn từng được coi là một đức tính, giờ đây đang bị thị trường xem là một biểu hiện của ‘hiệu quả sử dụng vốn thấp’.” Trường hợp của Điện lực Chugoku báo hiệu rằng trong tương lai, sẽ có nhiều doanh nghiệp truyền thống hơn bị buộc phải bảo vệ từng chi tiết trong chiến lược dài hạn của mình dưới sự giám sát chặt chẽ của các cổ đông.
Khi đại hội cổ đông kết thúc, Điện lực Chugoku tạm thời đã bảo vệ được lập trường của mình, tiếp tục thúc đẩy chiến lược năng lượng với điện hạt nhân làm trung tâm. Tuy nhiên, vấn đề căn bản bên ngoài phòng họp vẫn còn đó, chưa được giải quyết: một công ty dịch vụ công ích mang sứ mệnh hạ tầng xã hội, làm thế nào để vừa theo đuổi chuyển đổi năng lượng và an ninh quốc gia, vừa đáp ứng được yêu cầu về hiệu quả và lợi nhuận của thị trường vốn? Việc bác bỏ các đề xuất của cổ đông lần này có lẽ chỉ là màn mở đầu cho một cuộc chiến kéo dài. Thử thách thực sự nằm ở chỗ, khi ngày tái khởi động nhà máy điện hạt nhân Shimane đến, nó sẽ mang lại cơn mưa ngọt lành từ việc giảm chi phí, hay một gánh nặng tài sản mới? Khi đó, thị trường vốn sẽ đưa ra phán quyết trung thực nhất.
