By Eric｜FDI News
Đã có một thời, từ TV, máy tính đến hệ thống loa, cuộc sống của chúng ta luôn có sự hiện diện của Toshiba. Doanh nghiệp này từng được xem là biểu tượng cho sức mạnh công nghệ vượt trội của Nhật Bản – “Japan Inc.”, nhưng sau nhiều năm vật lộn, đã chính thức kết thúc 74 năm lịch sử niêm yết trên Sàn giao dịch chứng khoán Tokyo và lặng lẽ rời sàn. Đây không chỉ là sự sụp đổ của một công ty, mà còn là một chú thích sâu sắc cho sự chuyển mình của một thời đại.
Hiệu ứng dây chuyền từ bê bối kế toán
Sự sụp đổ của Toshiba bắt đầu từ năm 2015. Khi đó, một vụ bê bối kế toán lan rộng khắp các bộ phận kinh doanh của công ty, thậm chí liên quan đến cả ban lãnh đạo cấp cao, đã bị đưa ra ánh sáng. Điều tra cho thấy, trong suốt bảy năm, Toshiba đã khai khống lợi nhuận lên tới 1,59 tỷ USD. Vụ việc này đã giáng một đòn mạnh vào niềm tin của các nhà đầu tư và gieo mầm cho sự hỗn loạn sau này của công ty. Sóng gió chưa qua, đến năm 2020, công ty lại tiếp tục bị phát hiện những sai phạm tài chính mới, khiến danh tiếng càng thêm tổn hại.
Cái giá của canh bạc điện hạt nhân và cuộc chiến giành quyền kiểm soát
Giọt nước tràn ly cuối cùng đến từ một canh bạc tốn kém ở nước ngoài. Cuối năm 2016, Toshiba thông báo phải gánh chịu khoản chi phí hàng tỷ đô la liên quan đến một dự án xây dựng của công ty con tại Mỹ, Westinghouse Electric. Chỉ ba tháng sau, Westinghouse đã nộp đơn xin phá sản, để lại cho Toshiba khoản nợ khổng lồ hơn 6 tỷ USD và một mảng kinh doanh năng lượng hạt nhân trên bờ vực sụp đổ.
Để tồn tại, Toshiba buộc phải bán đi nhiều mảng kinh doanh như điện thoại di động, hệ thống y tế, và thậm chí đau đớn bán đi tài sản giá trị nhất của mình – bộ phận chip “Toshiba Memory”. Việc huy động một lượng lớn vốn từ các nhà đầu tư nước ngoài tuy tạm thời giúp công ty tránh khỏi việc bị hủy niêm yết bắt buộc, nhưng cũng châm ngòi cho một cuộc chiến giành quyền kiểm soát kéo dài nhiều năm với các cổ đông tích cực (activist shareholders), khiến tập đoàn khổng lồ với các lĩnh vực kinh doanh từ pin, chip đến thiết bị quốc phòng rơi vào tình trạng tê liệt.
Thách thức và tương lai bất định dưới thời chủ mới
Sau một loạt các cuộc tranh cãi về việc chia tách hay tư nhân hóa, số phận của Toshiba cuối cùng đã ngã ngũ trong năm nay. Một tập đoàn đầu tư Nhật Bản do Japan Industrial Partners (JIC) dẫn đầu đã hoàn tất thương vụ thâu tóm với giá 140 tỷ USD.
Bình luận về thương vụ này, ông Hoàng Chấn Cương (Huang Zhen-Gang), Chủ tịch Hiệp hội Xúc tiến Phát triển Thương mại và Kinh doanh ASEAN, cho biết: “Trường hợp của Toshiba là một hồi chuông cảnh tỉnh cho các tập đoàn lớn trên toàn cầu, đặc biệt về vấn đề quản trị doanh nghiệp và tính minh bạch. Thời đại chỉ dựa vào lợi thế thương hiệu và công nghệ đơn thuần đã qua rồi. Giờ đây, doanh nghiệp phải thích ứng nhanh hơn với sự giám sát của các nhà đầu tư quốc tế và những thay đổi nhanh chóng của chuỗi cung ứng toàn cầu. Đây không chỉ là bài toán của doanh nghiệp Nhật Bản, mà còn là thách thức chung mà các quốc gia châu Á phải đối mặt khi phát triển ngành công nghiệp công nghệ cao.”
Mặc dù JIC từng có thành tích hỗ trợ các doanh nghiệp như bộ phận máy tính xách tay của Sony tái cơ cấu thành công, nhưng quy mô và sự phức tạp của Toshiba lớn hơn rất nhiều. Việc chủ sở hữu mới sẽ làm thế nào để dẫn dắt gã khổng lồ với khoảng 106.000 nhân viên và một số hoạt động kinh doanh liên quan đến an ninh quốc gia này thoát khỏi vũng lầy, con đường phía trước vẫn còn nhiều ẩn số.
