Từ ứng phó thảm họa đến du lịch cho người cao tuổi, chuỗi thương hiệu toàn quốc này đang biến không gian nhàn rỗi thành lưới an sinh xã hội và nguồn doanh thu mới.
By Eric｜FDI News
Khi màn đêm buông xuống và hầu hết các bãi đỗ xe trong thành phố chìm vào tĩnh lặng, một mô hình kinh doanh mới đang lặng lẽ khởi động bên cạnh ánh đèn của các cửa hàng tiện lợi Lawson Nhật Bản. Chuỗi cửa hàng tiện lợi lớn thứ hai Nhật Bản này đang biến các bãi đỗ xe trên toàn quốc của mình, thông qua nền tảng có tên Carstay, thành điểm lưu trú qua đêm cho một cộng đồng “ngủ trên xe” đang ngày càng lớn mạnh với mức giá vài nghìn yên mỗi đêm.
Động thái này không chỉ đơn thuần là mang lại sự tiện lợi cho những người yêu thích cắm trại. Nó phản ánh sâu sắc nhiều bối cảnh đan xen của xã hội Nhật Bản trong thời kỳ hậu đại dịch, với những thay đổi về cấu trúc dân số và ý thức phòng chống thiên tai ngày càng cao. Chiến lược của Lawson không chỉ là tìm kiếm điểm tăng trưởng doanh thu mới từ cơn sốt du lịch nội địa, mà còn là một cuộc diễn tập thương mại hóa đầy khôn ngoan vai trò “nơi trú ẩn khẩn cấp” mà họ đã đảm nhận trong các thảm họa thiên nhiên trước đây, đồng thời tái tạo giá trị cho khối tài sản bất động sản nhàn rỗi khổng lồ của mình.
Không chỉ là chỗ đỗ xe, mà còn là “cơ sở hạ tầng bán công”
Đối với người dân Nhật Bản, những người đã trải qua vô số trận động đất và bão, các cửa hàng tiện lợi (コンビニ, Konbini) từ lâu đã vượt qua vai trò của một cửa hàng bán lẻ đơn thuần. Sau trận động đất lớn ở phía Đông Nhật Bản năm 2011, chúng là một trong số ít những “hòn đảo” còn có thể cung cấp thực phẩm, nước uống và thông tin, trở thành “huyết mạch xã hội” đúng nghĩa. Dịch vụ lưu trú trên xe của Lawson chính là sự mở rộng và thể chế hóa vai trò này.
“Chúng tôi không chỉ cung cấp một chỗ đậu xe, mà là một cứ điểm có đèn chiếu sáng 24/24, nhà vệ sinh, nguồn cung cấp thực phẩm và sự an toàn cơ bản,” một giám đốc phát triển chiến lược giả định của Lawson cho biết. “Trong tình huống khẩn cấp, những điểm lưu trú trên xe đã đăng ký này có thể nhanh chóng chuyển đổi thành nơi trú ẩn cộng đồng tạm thời. Đây là một mô hình đôi bên cùng có lợi: tạo ra doanh thu trong thời bình và đóng góp cho xã hội khi có thảm họa.”
Tư duy kết hợp hoạt động kinh doanh với ứng phó thảm họa này đang nhận được sự quan tâm của chính quyền địa phương. Một quan chức hoạch định phòng chống thiên tai nhận định rằng việc tích hợp các nguồn lực của doanh nghiệp tư nhân vào mạng lưới an toàn công cộng là một bước đi quan trọng để nâng cao khả năng chống chịu của toàn xã hội. Các bãi đỗ xe của Lawson, với cơ sở vật chất tiêu chuẩn hóa và mạng lưới toàn quốc, có tiềm năng trở thành cơ sở hạ tầng bán công (Quasi-Public Infrastructure).
Kinh tế học của thế hệ bạc và những “người du mục kiểu mới”
Thúc đẩy cuộc cách mạng tại bãi đỗ xe này là hai lực lượng hùng hậu đang nổi lên ở Nhật Bản: thế hệ baby boomer sau chiến tranh có cả thời gian và tiền tiết kiệm, và các gia đình trẻ theo đuổi sự linh hoạt và trải nghiệm. Shachuhaku (車中泊), tức là ngủ qua đêm trên xe, đã từ một hình thức du lịch tiết kiệm khổ sở trong quá khứ, phát triển thành một phong cách du lịch thời thượng và linh hoạt.
Theo ước tính của Hiệp hội Xe RV Nhật Bản, số lượng xe cắm trại và xe hoán cải dùng để lưu trú trên toàn quốc đã vượt quá 130.000 chiếc và vẫn đang tiếp tục tăng. Động lực của thị trường là rất rõ ràng. Ông Sato, một người dùng 68 tuổi vừa nghỉ hưu, chia sẻ: “Vợ chồng tôi có thể thực hiện một chuyến du lịch ngủ trên xe kéo dài một tuần với số tiền trước đây chỉ đủ ở một đêm tại khách sạn suối nước nóng. Các điểm của Lawson khiến chúng tôi cảm thấy an tâm, có thể mua cà phê nóng và báo bất cứ lúc nào.”
Đối với thế hệ trẻ, điều này lại mang một sức hấp dẫn khác. Việc hợp tác với nền tảng Carstay giúp quá trình đặt chỗ trở nên đơn giản như gọi xe. Một người cha đưa hai con đi chơi cho biết, những chuyến đi ngắn ngày ngẫu hứng vào cuối tuần trở nên khả thi, bọn trẻ cảm thấy việc ngủ qua đêm trên xe đầy phiêu lưu, còn cửa hàng tiện lợi mở cửa 24/24 giải quyết mọi nhu cầu đột xuất. Trào lưu này đang tạo ra một thị trường “du mục kiểu mới” với cốt lõi là sự linh hoạt và tính kinh tế.
Thách thức “tái tạo không gian” của các cửa hàng tiện lợi
Tuy nhiên, việc biến bãi đỗ xe thành những nhà nghỉ siêu nhỏ không phải là không có thách thức. Vấn đề hàng đầu là làm thế nào để cân bằng giữa hoạt động kinh doanh cốt lõi và dịch vụ mới. Một nhà phân tích chuyên về ngành bán lẻ Nhật Bản cảnh báo: “Huyết mạch của cửa hàng tiện lợi là tỷ lệ quay vòng khách hàng cao. Nếu chỗ đậu xe bị chiếm dụng trong thời gian dài, liệu có ảnh hưởng đến những khách hàng thông thường đến mua sắm không? Tiếng ồn, khí thải và quản lý an ninh đều là những vấn đề vận hành cần được xử lý một cách tinh vi.”
Ngoài ra, sự cạnh tranh cũng đến từ mọi phía. Các “Michi-no-eki” (道の駅, trạm dừng chân ven đường) nằm rải rác ở vùng nông thôn từ lâu đã là lựa chọn hàng đầu của những người ngủ trên xe, chúng thường có không gian rộng rãi hơn và các sản phẩm đặc trưng của địa phương. Lợi thế của Lawson nằm ở mật độ mạng lưới vượt trội và khả năng tiếp cận trong đô thị, nhưng điều này cũng có nghĩa là họ phải chứng minh giá trị của mình trong một môi trường đông đúc và phức tạp hơn.
“Đây là một cuộc thử nghiệm về ‘tái tạo không gian’,” nhà phân tích kết luận. “Lawson đang đặt cược rằng sự tiện lợi có thể chiến thắng tất cả. Liệu người tiêu dùng có sẵn lòng trả tiền cho điều đó hay không sẽ quyết định cuộc cách mạng này có thể đi được bao xa.”
Dịch vụ lưu trú trên xe của Lawson cuối cùng có thể không làm đảo lộn toàn bộ ngành lưu trú du lịch, nhưng ý nghĩa biểu tượng của nó lớn hơn nhiều so với doanh thu ban đầu. Nó giống như một lăng kính, phản chiếu cách một xã hội trưởng thành đối phó với tình trạng già hóa, tìm kiếm những lối sống mới và kiếm tìm cảm giác an toàn trong một thế giới đầy bất định. Lần tới, khi bạn thấy một chiếc xe hơi có ánh đèn le lói đậu trong bãi của Lawson vào đêm khuya, nơi đó có thể không chỉ là điểm dừng chân của một du khách, mà còn là hình ảnh thu nhỏ của một xã hội Nhật Bản đang biến đổi — thực tế, kiên cường, và luôn tìm thấy những cách sinh tồn mới ở những góc khuất bất ngờ nhất.
